Nếu như vào năm 2010, khi bộ phim The Road của Viggo Mortensen vừa được công chiếu tại các rạp và khán giả muốn đọc cuốn tiểu thuyết gốc cùng tên của Cormac McCarthy, họ có thể mua nó từ hiệu sách của Waterstones với giá bán lẻ là 7.99 bảng Anh hoặc mua tại Amazon với giá chỉ bằng phân nửa, chỉ 4 bảng Anh.
12 năm sau, nếu bạn muốn đọc cuốn tiểu thuyết này, cán cân đã thay đổi: trong khi giá bán lẻ của cuốn sách chỉ tăng nhẹ lên 8,99 bảng Anh, giá bán trên Amazon đã tăng lên 7,35 bảng Anh. 50% giá mà khách hàng của Amazon tiết kiệm được vào năm 2010 giờ đây chỉ còn 20%.
 |
| Thành công trên sàn thương mại điện tử, Amazon vẫn phải đóng cửa các hiệu sách thực địa. Ảnh: Nothingrulebook. |
Giá sách bán ra ở Amazon không còn rẻ như trước
Amazon giờ đây đã trở nên phổ biến đến mức mọi người đều dễ dàng quên mất xuất phát điểm của đơn vị này là một nhà bán sách. Trong cuốn sách The Book Business: What Everyone Needs to Know, Mike Shatzkin đã phát biểu: “Sách là mặt hàng tốt nhất để mua trực tuyến, vì khách hàng không cần phải ngửi nó hay thử nó mới có thể mua được”.
Các hiệu sách truyền thống phải đầu tư kho bãi và trả lương cho nhân viên cửa hàng nên rất khó khăn trong việc cạnh tranh về giá với Amazon. “Amazon bán sách với giá rẻ hơn rất nhiều so với giá mà chúng tôi có thể nhập vào”, Jo Legerton, nhân viên bán sách tại hiệu sách Chorlton ở Manchester, Anh, nói.
Legerton cho biết thêm: “Chúng tôi thực sự sợ rằng các hiệu sách truyền thống sớm muộn gì cũng phải ngừng hoạt động”.
Các con số cũng chứng minh điều đó: 10 năm trước, doanh số bán sách in hàng năm sụt giảm nhanh chóng. Từ năm 2012 đến 2013, dữ liệu từ cuộc khảo sát "Sách và Người tiêu dùng" của Nielsen cho thấy doanh số bán sách in giảm 7,5% và sau đó giảm thêm 5,5% vào năm 2014.
Năm 2011, tác giả Ewan Morrison đã tự tin nói tại hội sách quốc tế Edinburgh rằng “trong vòng 25 năm, cuộc cách mạng kỹ thuật số sẽ mang đến ngày tàn của sách giấy”.
Nhưng vào năm 2020, đại dịch đã thúc đẩy doanh số bán hàng lên 257 triệu bản in, chủ yếu nhờ vào dòng sách tiểu thuyết dành cho người lớn và trẻ em. Phân tích mới nhất của Nielsen cho thấy mức độ tiêu thụ sách được duy trì mạnh mẽ cho đến năm 2021.
Trong khi đó, số lượng hiệu sách độc lập ở Anh vẫn tăng đều đặn kể từ năm 2017. Năm 1995, Vương quốc Anh có 1.894 hiệu sách độc lập. Đến năm 2016, con số này đã giảm một nửa xuống chỉ còn 867. Nhưng bất chấp ảnh hưởng của đại dịch đối với các doanh nghiệp nhỏ, vào năm 2021, số lượng hiệu sách độc lập đã tăng 6%, vượt qua con số 1.000.
 |
| Trong năm 2021, số lượng hiệu sách độc lập ở Anh đã vượt ngưỡng 1.000. Ảnh: The Booksellers Asociation. |
Miranda Peake, hiện là Giám đốc của Chener Books ở London , cho biết: “Tôi đã làm việc ở Borders trên phố Oxford cách đây một thập kỷ và có vẻ như việc bán sách đang đi theo cùng một hướng - các cửa hàng kiểu Mỹ khổng lồ với đội ngũ nhân viên làm việc vất vả và bị đánh giá thấp. Giờ đây, chúng tôi sở hữu một loạt hiệu sách mới xuất sắc, được điều hành bởi những người bán sách thông minh, hiểu biết, những người thực sự đang tích cực thúc đẩy xu hướng đọc và thúc đẩy nền xuất bản".
Không ai phủ nhận tầm ảnh hưởng to lớn của Amazon đối với thương mại toàn cầu, nhưng phân tích về doanh số bán sách của Amazon cho thấy họ đã có sự thay đổi chiến lược rõ ràng. Nếu độc giả đọc Giết con chim nhại ở trường vào năm 2012, họ có thể mua một bản bìa mềm mới trên Amazon với giá 3,5 bảng Anh, trong khi mua tại hiệu sách phải tốn đến 6,99 bảng Anh.
Hiện nay (kể từ ngày 30/5), bạn có thể mua cuốn sách này tại Waterstones với giá 7,99 bảng Anh hoặc trên Amazon với giá 6,55 bảng Anh. Giống cuốn sách The Road, khoản tiền bạn sẽ tiết kiệm được nhờ Amazon nay đã giảm một nửa.
 |
| Các cuốn sách thịnh hành đều đã tăng giá gấp đôi trên Amazon trong mười năm qua. Nguồn: New Statesman. |
Bán sách vốn đóng vai trò trung tâm trong kế hoạch ban đầu của Amazon. “Trong chiến lược định giá ban đầu của Amazon, việc bán sách không phải kinh doanh sách để kiếm tiền, mà là để thu hút khách hàng”, Mike Shatzkin nói.
Nói cách khác, mục tiêu của Amazon không bao giờ trở thành “hiệu sách lớn nhất thế giới”, Amazon là cửa hàng bách hoá lớn nhất thế giới. Thương hiệu này hiện có 200 triệu thành viên Prime trên toàn cầu và kiếm được hơn 30 tỷ đôla vào năm 2021 chỉ tính riêng phí đăng ký. Một khi Amazon đã củng cố vị trí của mình trong tâm trí công chúng như là nơi hiệu quả nhất để mua bất cứ thứ gì, họ không còn phải bận tâm đến những cuốn sách giảm giá nữa.
Sách điện tử tăng trưởng, hiệu sách truyền thống tìm cách tồn tại
Nhưng ngay cả khi Amazon đã rút lại chiến lược bán sách tích cực của mình, họ vẫn tạo ra một xu hướng không thể thay đổi. Vào năm 2012, 32% tổng số sách mua ở Vương quốc Anh được mua trực tuyến, con số này tăng đều đặn lên 42% vào năm 2019. Tất nhiên, đại dịch đã góp phần đẩy nhanh xu hướng này: vào năm 2020, một nửa doanh số bán sách in là trực tuyến và điều đó hầu như không thay đổi vào năm 2021.
Công nghệ từng là mối đe dọa hiện hữu với nhiều nhà bán hàng độc lập giờ đây lại trở nên hữu ích. Khi hiệu quả bán hàng của các đơn vị bán buôn được cải thiện, các hiệu sách bán lẻ có thể đặt mua sách để khách hàng mua ngay ngày hôm sau.
Điều đó không có nghĩa là các hiệu sách độc lập đã hoàn toàn yên ổn. Một thập kỷ trước, những người bán sách lo sợ sự phát triển của máy đọc sách Kindle từ Amazon và vào năm 2022, sách điện tử chiếm 22% tổng số sách được bán ở Anh và 43% tổng số sách hư cấu dành cho người lớn được bán ra.
Nhưng sau khi tăng nhanh vào đầu những năm 2010, doanh số bán sách điện tử bắt đầu giảm và nhiều người cho rằng sách nói là mối đe dọa mới nhất. Vào năm 2021, 13 triệu cuốn sách viễn tưởng dành cho người lớn đã được bán ở định dạng âm thanh ở Vương quốc Anh, ít hơn 10% khối lượng của tất cả tiểu thuyết dành cho người lớn được bán, nhưng tăng 30% so với cùng kỳ năm ngoái.
Vào năm 2020 và 2021, một nửa doanh số bán sách đến từ hình thức đăng ký, tăng từ 29% vào năm 2016, một chiến thắng rõ ràng cho các dịch vụ như Audible của Amazon. Trong khi đó, chỉ 14% sách điện tử được bán thông qua hình thức đăng ký như Kindle Unlimited của Amazon.
Nhưng sự gia tăng doanh số bán sách in gần đây, với tiểu thuyết dành cho người lớn tăng nhanh hơn vào năm 2021 so với tiểu thuyết dành cho trẻ em, thanh thiếu niên và phi hư cấu. Điều này cho thấy có lẽ các định dạng sách trong một thị trường đọc phát triển không nhất thiết phải cạnh tranh với nhau.
 |
| Doanh số sách hư cấu cho người lớn, theo định dạng sách. Ảnh: New Statesman. |
Bates ,từ hiệu sách Kirkdale, cho biết các hiệu sách độc lập phải ngừng xem sách điện tử, sách nói và Amazon là đối thủ cạnh tranh trực tiếp, thay vào đó tập trung vào những sản phẩm mà họ cung cấp.
Bates cho biết hiệu sách của anh luôn đặt sự tận tâm vào các dịch vụ và quản lý cửa hàng, các hoạt động của hiệu sách với cộng đồng sẽ tạo dựng nên uy tín của họ. Và dù Amazon có đưa ra các chương trình khuyến mại tốt đến đâu cũng không thể thay thế năng lực của một người bán sách chuyên nghiệp trong việc giới thiệu sách dựa vào bản năng.
