Chiếc đồng hồ Mặt trời được đặt tại lối vào Tu viện Horological ở Anh. Ảnh: Goldin Agency.

Jenny Odell là một nghệ sĩ người Mỹ. Qua quá trình quan sát và ghi lại những khoảnh khắc của tự nhiên, Odell nhận thấy biến đổi khí hậu đang có những dấu hiệu kỳ lạ theo thời gian.

Vào năm 2022, một đợt hạn hán nghiêm trọng tại Italy đã khiến dòng sông Tiber gần như cạn nước. Tàn tích của cây cầu cổ đại Nero nổi lên từ đáy sông.

Cùng đó, cây cối tại Nam cực bắt đầu nảy nở sinh sôi nhiều hơn. Tất cả quá trình sử dụng nhiên liệu hóa thạch của con người đang khiến hiện tượng tự nhiên và địa chất biến đổi một cách không xác định. Odell cho rằng con người đang lao vào tương lai với tốc độ chóng mặt, chỉ để bị bỏ xa trước những biến dạng của tự nhiên mà họ đã gây ra bằng cách khai thác và tiêu thụ tràn lan.

Với nguồn cảm hứng về hiện tại và tương lai, Odell đã viết cuốn sách Saving Time: Discovering a Life Beyond the Clock. Đây là công trình mở rộng các ý tưởng từ cuốn sách trước đó của cô mang tên How to Do nothing. Trên trang Twitter cá nhân, Odell chia sẻ: "Saving Time là cuốn sách sẽ giúp mọi người khám phá ý nghĩa đằng sau câu nói 'Thời gian là tiền bạc', mối quan hệ của thời gian với quyền lực. Thời gian có sự giao thoa với những vấn đề về khí hậu, đặc biệt là cuộc khủng hoảng xảy ra trong nhiều năm trở lại đây".

Cuốn sách đem đến cho người đọc các chiều kích không gian rộng lớn theo hành trình của Odell đến nhiều vùng đất. Dữ liệu về các thang thời gian địa chất khác nhau được Odell thu thập lại. Các chi tiết của chuyến đi xen kẽ với cuộc thảo luận về lịch sử lao động, “quản lý thời gian” cá nhân, giải trí.

Sách Saving Time. Ảnh: Jennyodell.

Odell gợi nhắc về kỷ nguyên Anthropocene. Đây là đơn vị thời gian địa chất không chính thức. Nó được sử dụng để mô tả giai đoạn gần đây nhất trong lịch sử Trái đất khi hoạt động của con người bắt đầu ảnh hưởng đáng kể đến khí hậu và hệ sinh thái của hành tinh.

Việc khám phá các thang thời gian khác nhau đặt ra quan điểm về tính không đồng bộ của con người và hành tinh. Theo tác giả, con người là đối tượng bị thời gian áp lực và giá trị thời gian có thể được quy đổi thành "vật chất". Đây là một cách diễn giải khác cho cụm từ: người làm công theo giờ.

Odell lập luận rằng chủ nghĩa thực dân châu Âu đã lan rộng khắp thế giới một nền kinh tế khai thác, cả lao động con người và tài nguyên thiên nhiên. Các vấn đề bắt nguồn từ mô hình kinh tế tạo ra “vật chất” và gán giá trị tiền tệ cho những thứ vô giá: cuộc sống của chúng ta. Dù vậy những điều kỳ diệu của vật lý, sự trùng hợp ngẫu nhiên và sự tiến hóa mới là thứ tạo ra vạn vật trên hành tinh này và khả năng tiếp tục sống của con người.

Các quan sát của Odell được thể hiện trong cuốn sách khá đa dạng. Cô trình bày từ sự phát triển của khoa học quản lý, cho đến các hoạt động du lịch tham quan đến những người có ảnh hưởng về việc giáo dục đa sắc tộc tại nền giải trí. Cuốn sách còn đề cập đến triết học bản địa, lịch sử học thuật, đến trải nghiệm cuộc sống của chính tác giả. Một số trang viết như những dòng nhật ký mà Odell nói về ước mơ từ thời thơ ấu đến nay.

Phần lớn cuốn sách được viết trong thời kỳ đại dịch Covid-19, đây là lúc nhận thức thời gian của con người có dấu hiệu thay đổi. Đó là sự cô độc đặt bên cạnh cảm giác khẩn trương và hoảng loạn; muốn đẩy nhanh tương lai để mọi thứ có thể “trở lại bình thường". Qua đó, Odell muốn đưa ra thông điệp hàm chứa sự hy vọng: "chỉ trong khoảng cách giữa hiện tại và tương lai thì hành động mới khả thi".