Bố tôi bị sỏi thận nhiều năm nay, mới được bác sĩ chẩn đoán bị sỏi niệu quản từ hơn nửa năm trước. Vì ông không thích đi bệnh viện nên cũng chỉ uống thuốc tại nhà. Gần đây, ông có biểu hiện đau quặn vùng hông lưng. Bác sĩ có thể cho tôi biết bệnh này nếu để lâu không điều trị có thể gây ra ảnh hưởng gì nặng nề không?

TS.BS Hoàng Minh Đức, khoa Điều trị theo yêu cầu, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (Hà Nội)

Sỏi niệu quản là một bệnh lý sỏi của đường tiết niệu, xuất hiện tại vị trí khúc nối đài bể thận tới thành bàng quang.

Nguyên nhân sỏi niệu quản tới 80% do rơi từ thận xuống. Một số sỏi niệu quản sinh ra tại chỗ do dị dạng niệu quản như niệu quản phình to, niệu quản tách đôi, niệu quản sau tĩnh mạch chủ… Đây là những yếu tố dễ làm cho sự ứ đọng nước tiểu dẫn đến sự lắng đọng các tinh thể để kết tụ thành sỏi.

Sỏi thường có hình bầu dục hoặc hình trụ, bờ nhẵn hay xù xì như quả dâu, đường kính thay đổi từ vài mm đến trên 1 cm.

70-75% trường hợp sỏi niệu quản nằm ở 1/3 dưới, 25-30% gặp ở 1/3 trên và 1/3 giữa niệu quản.

Số lượng sỏi thường là 1-2 viên. Nếu nhiều viên xếp kế tiếp nhau thì tạo thành “chuỗi sỏi niệu quản”. Sỏi niệu quản 2 hai bên rất nguy hiểm, dễ dàng dẫn tới vô niệu.

Người bị sỏi niệu quản thường có biểu hiện đau bụng âm ỉ hoặc đau quặn vùng hông lưng, đau đột ngột sau một động tác cố gắng hoặc lao động nặng (gánh vác, chạy nhảy…).

Cơn đau vùng hông lưng dữ dội có thể lan xuống hoặc không lan xuống mặt trong đùi hoặc bộ phận sinh dục.

Nếu sỏi gây nhiễm trùng có thể tiểu buốt, rắt, đái máu, đái đục. Toàn thân có thể mệt mỏi, sốt rét run do nhiễm trùng nhiễm độc nặng.

Sỏi niệu quản để lâu ngày không điều trị hoặc điều trị không đúng cách sẽ gây các biến chứng nguy hiểm, nhiều khi ảnh hưởng đến tính mạng như:

- Nhiễm khuẩn tiết niệu

- Thận ứ nước, ứ mủ

- Suy thận cấp, suy thận mạn

- Vô niệu

- Thận xơ hóa, teo lại do nhiễm khuẩn.

Sỏi niệu quản có thể xác định thông qua chụp hệ tiết niệu, chụp niệu đồ tĩnh mạch (UIV: Urography Intravenous), chụp niệu quản - bể thận ngược dòng (UPR: Uretero-pyelography retrograde), chụp cắt lớp vi tính, xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu.

Điều trị sỏi niệu quản có 2 các là điều trị nội khoa và điều trị ngoại khoa.

Việc điều trị nội khoa hay ngoại khoa còn phụ thuộc vào hình dáng sỏi (sỏi sắc cạnh, thành phần hóa học sỏi rắn thì điều trị nội khó có kết quả). Một số trường hợp điều trị nội khoa 2 tuần không đỡ phải chuyển sang phương pháp phẫu thuật.

90% sỏi niệu quản nhỏ (<1 cm) được tống ra ngoài theo đường tự nhiên. Điều trị nội khoa chủ yếu trị cơn đau quặn thận (giảm đau, co thắt), kháng sinh (sỏi nhiễm trùng), uống nhiều nước (2-3 lít/ngày), thuốc tan sỏi.

Đối với điều trị ngoại khoa, 2 phương pháp thường thấy là:

- Can thiệp qua niệu đạo: Tán sỏi tại chỗ bằng sóng hoặc móc kéo sỏi ra ngoài bằng ống thông móc hoặc ống thông giỏ.

- Phẫu thuật nội soi: Lấy sỏi niệu quản chỉ định tốt trong sỏi 1/3 trên và 1/3 giữa niệu quản; lấy sỏi niệu quản và tạo hình niệu quản; cắt bỏ thận và niệu quản khi thận đã mất chức năng không hồi phục.