Những năm 50 của thế kỉ 19, Hector Malot bắt đầu phủ sóng trên văn đàn Pháp. Không chỉ sáng tác nhiều tiểu thuyết, truyện ngắn, ông còn là tác giả của nhiều vở kịch được công chúng thời bấy giờ đón nhận nồng nhiệt. Vào năm 1878, khi Không gia đình để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc, Hector Malot đã có một bước ngoặt mới trong sự nghiệp. Từ đó, ông tự tin khi nhận mình là một tiểu thuyết gia.

Hơn 100 năm qua, câu chuyện cảm động về cuộc hành trình đầy gian khổ của chú bé Rémi vẫn khiến trái tim của hàng triệu độc giả thổn thức. Nếu không có một mái ấm gia đình để nương tựa, hãy cứ mở lòng và san sẻ tình yêu thương, hạnh phúc rồi sẽ tìm đến với chúng ta.

Chú bé mồ côi tội nghiệp và hành trình dọc nước Pháp

Rémi là một đứa trẻ được người ta nhặt về. Cậu cứ ngỡ má Barberin là mẹ đẻ của mình. Người phụ nữ tốt bụng ấy chăm sóc chu đáo cho cậu bé không khác nào con ruột. Phải sống trong tình cảnh thiếu thốn, nhưng Rémi thấy rất hạnh phúc.

Tiểu thuyết Không gia đình do dịch giả Huỳnh Lý chuyển ngữ.

Tai họa ập đến. Ông Barberin, người cha nuôi của Rémi không may bị tai nạn ở Paris. Ông ta cần một số tiền lớn để kiện người chủ thầu. Để lo đủ tiền cho chồng, má Barberin buộc lòng phải bán đi con bò Ruossette, tài sản có giá trị nhất trong nhà. Một thời gian sau, ông thua kiện và trở về nhà với cái chân què.

Lúc này, ông Barberin coi Rémi như cái gai trong mắt. Trong khi đang rơi vào cảnh túng quẫn, chẳng tội gì lại phải bỏ tiền ra nuôi một thằng bé không cùng chung máu mủ. Người đàn ông ích kỷ ấy bắt má Barberin mang Rémi đến trại trẻ mồ côi. Sau một hồi toan tính, ông thay đổi ý định. Chú bé tội nghiệp bị bán cho cụ Vitalis, ông chủ của một gánh xiếc nhỏ. Chuyến phiêu lưu đầy bất ngờ của Rémi bắt đầu từ đây.

Tuy hơi nghiêm khắc, nhưng ông Vitalis là người tốt. Ông cụ dạy cho Rémi học chữ, học nhạc và làm toán. Sống cạnh ba chú chó thông minh Capi, Dolce, Zerbino và con khỉ Joli-Cœur láu lỉnh, cậu bé cảm thấy cuộc sống thú vị hơn nhiều. Vừa đi, họ vừa tranh thủ biểu diễn mấy trò xiếc thú đơn giản để kiếm tiền trang trải cuộc sống. Chẳng kiếm được mấy đồng, cuộc sống của ông Vitalis và Rémi rất khó khăn. Đôi khi, họ phải chia nhau từng mẩu bánh mì.

Nhân vật Rémi thông minh và tình cảm giành được tình cảm của nhiều thế hệ độc giả. Ảnh: Movie.yam.com.

Sống trong nghèo túng, ông chủ gánh xiếc tốt bụng vẫn dạy chú bé mồ côi sống ngay thẳng và yêu lao động. Vì bảo vệ đứa trẻ tội nghiệp, cụ Vitalis bị ngồi tù suốt hai tháng ròng. Rémi vốn thiếu thốn tình thương nên vô cùng cảm động vì những gì mà ông lão tốt bụng ấy đã làm cho cậu. 

Trên đường đi, Rémi và cụ Vitalis gặp rất nhiều người tốt. Cuối cùng, gánh xiếc nhỏ cũng tới Paris. Nhưng buồn thay, hai con chó đã chết trên đường đi. Vừa tới nơi được ít lâu, con khỉ Joli-Cœur cũng đổ bệnh. Trong một đêm giá rét, ông Vitalis bỏ Rémi để về với Chúa. Cậu bé chỉ còn trơ trọi một mình.

Dẫu phải sống trong khó khăn, gian khổ Rémi vẫn nhớ những gì mà cụ Vitalis đã dạy cậu. Chú nhóc luôn sống ngay thẳng và yêu lao động. Sau bao gian nan, vất vả cuối cùng cậu bé đã tìm thấy mẹ và được sống trong tình yêu thương của những người ruột thịt.

Gia đình của những người khốn khó

Không gia đình là áng văn cảm động, giàu tính nhân văn về tình yêu thương và tình thân. Trước khi tìm thấy mẹ và em trai, Rémi đã được sống trong hơi ấm của gia đình nhờ trái tim nhân hậu của những người không cùng máu mủ. Đó là má Barberin, người mẹ nuôi đã dùng dòng sữa ngọt ngào của mình để nuôi lớn chú bé. Còn cả cụ Vitalis, cùng chú khỉ Joli-Cœur tinh khôn và ba chú chó dễ thương, họ nương tựa vào nhau để vượt qua những ngày tháng gian khổ, thiếu thốn và đói khát.

Rémi xem cụ Vitalis như cha, người nghệ sĩ già đã cho chú bé tội nghiệp hưởng chút ấm áp của tình phụ tử, thứ tình cảm mà cậu luôn khao khát. Ông lão san sẻ cho “đứa con” tội nghiệp của mình từng mẩu bánh mì lúc đói bụng và sẵn sàng bảo vệ cậu khi cần. Nhờ có những bài học quý cụ Vitalis chỉ dạy trong suốt cuộc hành trình dài, cậu bé mới có thể  vững bước trước bao sóng gió của cuộc đời.

Tác phẩm này nhiều lần được chuyển ngữ trên màn ảnh rộng. Ảnh: Simple movie.com.

Ngoài Không gia đình, Hector Malot còn có một tác phẩm khác, khá nổi tiếng viết về tình cảm gia đình và tình yêu thương của con người đó là Trong gia đình. Tác giả dùng ngòi bút thấm đẫm chủ nghĩa nhân đạo của mình để bênh vực cho những người nghèo, đối tượng luôn phải chịu áp bức trong xã hội.

Hector Malot vốn được sinh trưởng trong một gia đình chủ xưởng giàu có trong vùng. Ông lớn lên bên cạnh những người thợ hiền lành, chân chất và dành cho họ một tình cảm đặc biệt. Năm 18 tuổi, chàng thanh niên Hector tới Paris để học luật. Khi còn là sinh viên trường luật, ông thường xuyên đứng lên bênh vực và bào chữa cho những người công nhân nghèo, bị giới tư bản bóc lột. Thế nhưng, việc trở thành một luật sư không làm Hector Malot thấy hứng thú. Ông bỏ học để chuyên tâm vào việc viết kịch.

Ban đầu, nhà văn người Pháp, không có ý định sáng tác cho thiếu nhi. Ông muốn viết một tác phẩm lột tả một cách chân thực đời sống của những người lao động nghèo, rời bỏ quê hương lên Paris kiếm kế sinh nhai. Không ngờ, nhờ khắc họa thành công nhân vật cậu bé Rémi, Không gia đình trở thành tác phẩm kinh điển dành cho thiếu nhi.