Cuộc trấn áp của Bắc Kinh đối với khu vực tư nhân của đất nước bắt đầu bằng sự im lặng của tỷ phú Jack Ma. Theo sau là những biện pháp chấn chỉnh ngành địa ốc vốn đã tăng trưởng quá nóng trong nhiều thập kỷ.

Cuộc trấn áp còn lan sang các lĩnh vực như trò chơi, giáo dục trực tuyến tới gọi xe. Mới đây, Wall Street Journal đưa tin tỷ phú Bao Fan - chủ ngân hàng đầu tư China Renaissance Holdings - đã bị cơ quan chống tham nhũng của Trung Quốc bắt giữ từ tháng 2, sau một thời gian được ngân hàng thông báo "mất tích".

Việc ông chủ ngân hàng Trung Quốc biến mất bí ẩn khiến các doanh nghiệp nước này run rẩy.

Theo một cuộc phỏng vấn với hơn 10 doanh nhân, nhà đầu tư mạo hiểm và các chuyên gia phân tích của Trung Quốc, ngay cả khi Bắc Kinh đang nỗ lực vực dậy nền kinh tế sau 3 năm Covid-19, mối lo ngại vẫn lan rộng trong giới doanh nghiệp tư nhân.

Siết chặt gọng kìm

Theo ước tính của bà Alicia Garcia Herrero - chuyên gia kinh tế trưởng tại Natixis, nếu Bắc Kinh tiếp tục chấn chỉnh lĩnh vực kinh tế tư nhân, tốc độ tăng trưởng kinh tế có thể giảm 1 điểm phần trăm.

Theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp, GDP của nền kinh tế thứ 2 thế giới chỉ tăng 3% trong năm ngoái, thấp hơn nhiều so với mức trung bình và được dự báo mở rộng 5% trong năm nay.

"Các nhà đầu tư và khu vực tư nhân sẽ thận trọng vì triển vọng đã thay đổi", bà Herrero nhận định.

Bloomberg lấy ví dụ một nhà đầu tư mạo hiểm hoạt động tích cực tại Trung Quốc với 200 triệu USD vốn đang nằm im. Nhưng trong suốt năm 2022, nhà đầu tư này không thực hiện bất cứ thương vụ nào và cũng không có ý định rót vốn vào startup nào trong năm nay.

Ngay cả ở những lĩnh vực mà giới chức Trung Quốc đã phát đi tín hiệu nới lỏng, các doanh nhân vẫn còn dè dặt.

Tỷ phú Jack Ma từng được cho là một doanh nhân nổi loạn. Ảnh: Bloomberg.

Tương lai của các doanh nghiệp hoạt động tại nước này sẽ phụ thuộc vào Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và đội ngũ lãnh đạo mới. Theo những dự báo mới nhất Bloomberg Economics, nếu Bắc Kinh thúc đẩy việc nâng cao năng suất lao động, ổn định quan hệ thương mại và công nghệ với Mỹ, đối phó với các ảnh hưởng từ dân số già, nền kinh tế sẽ tăng trưởng gần 5%/năm đến năm 2023.

Nhưng nếu nước này giật lùi trong việc tự do hóa thị trường và không thể vực dậy ngành công nghiệp bất động sản, tăng trưởng kinh tế có thể giảm còn 2%/năm.

Cuối tuần trước, Bắc Kinh đặt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5% trong năm nay. Thủ tướng Lý Khắc Cường cho biết nước này khuyến khích hợp tác tư nhân trong các sáng kiến và dự án lớn của nhà nước nhằm giải quyết những lĩnh vực yếu kém.

Vào tháng 12 năm ngoái, 2 năm sau khi bắt đầu chấn chỉnh các gã khổng lồ công nghệ, Bắc Kinh đặt mục tiêu tăng trưởng của khu vực tư nhân là ưu tiên hàng đầu. Thay vì "ngăn chặn việc mở rộng vốn một cách thiếu trật tự", Chủ tịch Tập Cận Bình thay đổi khẩu hiệu thành "hướng dẫn sự phát triển lành mạnh của vốn".

Kể từ đầu tháng 12 năm ngoái tới cuối tháng 1, tổng giá trị vốn hóa thị trường của các gã khổng lồ Internet như Tencent Holdings và Alibaba Group Holding đã tăng hơn 200 tỷ USD. Ngay cả hãng gọi xe Didi Global cũng được trở lại cửa hàng ứng dụng trên điện thoại thông minh tại Trung Quốc.

Những gã khổng lồ cũng điêu đứng

Nhưng theo Bloomberg, những gã khổng lồ Trung Quốc giờ chỉ còn là cái bóng của chính họ trước đây. Alibaba từng là ông lớn sẵn sàng đánh chiếm mọi lĩnh vực gần với hoạt động thương mại điện tử.

Nhưng trong quý cuối năm ngoái, tập đoàn của tỷ phú Jack Ma chỉ tăng trưởng 2% nhờ tập trung vào cắt giảm chi phí.

Các doanh nhân và nhà đầu tư mạo hiểm cũng trở nên thận trọng hơn. Họ chuyển sang những lĩnh vực được Bắc Kinh ủng hộ một cách rõ ràng, chẳng hạn chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học.

Đa số chọn đầu tư hoặc tham gia vào "người khổng lồ nhỏ". Đó là danh hiệu mà Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc trao cho các công ty khởi nghiệp quan trọng về mặt chiến lược.

Nhưng các nhà đầu tư nước ngoài thì khác. Trước đây, họ rót vốn bằng USD cho startup vì tin rằng họ có thể niêm yết trên sàn nước ngoài.

Với những công ty đầu tư mạo hiểm đầu tư bằng đồng nội tệ, họ nghĩ rằng các doanh nghiệp sẽ niêm yết trên sàn đại lục nhỏ hơn.

Theo dữ liệu từ ITJuzi, năm ngoái, các khoản đầu tư bằng USD vào các công ty khởi nghiệp Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp kỷ lục, chiếm 19% tổng vốn đầu tư.

Lo ngại vẫn bao trùm

Trở lại câu chuyện của tỷ phú Bao Fan. Vụ bắt giữ được cho là có liên quan đến ông Cong Lin, một giám đốc điều hành khác của China Renaissance. Ông này cũng giữ ghế chủ tịch của công ty con Huajing Securities.

Theo nguồn tin, hồi năm 2017, China Renaissance đã được ICBC International Holdings (thuộc Ngân hàng Công thương Trung Quốc) cấp một khoản vay trị giá 200 triệu USD.

Khoản vay được đảm bảo bằng cổ phần trong một công ty do ông Bao kiểm soát và sẽ được hoàn trả sau khi China Renaissance lên sàn Hong Kong.

Thị trường không có lý do gì để tin rằng Bắc Kinh đã hoàn toàn nới lỏng tay với ngành công nghệ

Ông Brock Silvers - Giám đốc điều hành của công ty cổ phần tư nhân Kaiyuan Capital

ICBC International cũng là một trong những bên rót vốn cho đợt IPO của ngân hàng đầu tư Trung Quốc hồi tháng 9/2018. China Renaissance đã huy động thành công 350 triệu USD nhờ thương vụ này.

Thời điểm China Renaissance được cấp khoản vay 200 triệu USD, ông Cong là người đứng đầu ICBC International. Đến năm 2020, ông này gia nhập China Renaissance. Sau đó chỉ 2 năm, ngân hàng đầu tư chính thức niêm yết cổ phiếu.

Cơ quan điều tra nghi ngờ rằng ông Bao dùng một ghế lãnh đạo tại China Renaissance cho ông Cong để được cấp khoản vay.

Việc ông Bao biến mất không phải dấu hiệu duy nhất cho thấy triển vọng bấp bênh của các doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc. Tuần trước, các cơ quan quản lý truyền thông nước này cho biết đang nghiên cứu biện pháp nhằm hạn chế "cơn nghiện thái quá" của giới trẻ đối với những video ngắn. Đây là định dạng phổ biến của các gã khổng lồ công nghệ như ByteDance - công ty mẹ TikTok và Kuaishou Technology.

Giá cổ phiếu của các công ty này tụt dốc mạnh sau thông tin.

"Thị trường không có lý do gì để tin rằng Bắc Kinh đã hoàn toàn nới lỏng tay với ngành công nghệ. Các cơ quan quản lý sẽ khó rời mắt khỏi những gã khổng lồ Internet", Bloomberg dẫn lời ông Brock Silvers - Giám đốc điều hành của công ty cổ phần tư nhân Kaiyuan Capital - nhận định.