Trong cuộc họp cổ đông thường niên hôm 24/5, lãnh đạo Tập đoàn Hòa Phát (HPG) đã bị chất vấn gay gắt về kế hoạch lợi nhuận ở mức thấp và đưa ra thông điệp không mấy lạc quan cho hoạt động kinh doanh sắp tới.

"Quý vị hãy đợi đến quý II-III, hết năm sẽ thấy kết quả kinh doanh của Hòa Phát thê thảm thế nào và cũng hiểu vì sao tôi thận trọng trong kế hoạch kinh doanh năm 2022. Ngành thép năm nay sẽ khó khăn, không còn thuận lợi như trước", tỷ phú Trần Đình Long nêu.

Dự báo của lãnh đạo tập đoàn thép đầu ngành đã tạo ra cú sốc đối với nhà đầu tư, khiến cổ đông như ngồi trên "đống lửa". Lực bán dần trở nên quyết liệt báo hiệu cho một chu kỳ khó khăn của ngành thép.

Hòa Phát rời top 10 vốn hóa

Trong phiên giao dịch 21/6, cổ phiếu HPG của Hòa Phát tiếp tục lao dốc 3,7% về mốc 20.700 đồng, mức thấp nhất trong vòng 18 tháng qua. Còn so với lúc đạt đỉnh tháng 10/2021, thị giá HPG đã mất hơn phân nửa giá trị.

Vốn hóa thị trường của tập đoàn thép theo đó "bốc hơi" hơn 130.000 tỷ đồng (~5,6 tỷ USD) từ vùng đỉnh, xuống còn quanh 121.000 tỷ đồng như hiện tại (~5,2 tỷ USD).

Đây là mức giảm khốc liệt nhất trong số các bluechips của thị trường Việt Nam. So sánh con số 5,6 tỷ USD này cao bằng tổng vốn hóa của 5 ngân hàng tầm trung (MSB, OCB, VIB, LPB, NVB) hay cao gấp đôi tổng vốn hóa 5 công ty chứng khoán lớn nhất (SSI, VND, VCI, SHS, HCM).

Trước đó, HPG có giai đoạn tăng giá ấn tượng trong khoảng 2020-2021 nhờ sự thuận lợi trong môi trường kinh doanh và thị trường vốn tăng trưởng cao. Nhiều nhà đầu tư nắm giữ lâu dài đã x3, x4 lần tài khoản trong giai đoạn này.

Đà tăng giá ấn tượng còn giúp giá trị vốn hóa tập đoàn liên tục lên mức cao mới. Hòa Phát chính thức vào top 10 công ty niêm yết được định giá lớn nhất sàn chứng khoán từ tháng 10/2020, và sau đó tịnh tiến lên vị thế vững chắc trong top 4 doanh nghiệp đạt quy mô trên 10 tỷ USD.

Ở thời điểm đỉnh cao, vốn hóa Hòa Phát tăng vọt trên 11 tỷ USD hồi cuối năm ngoái để xếp hạng 15 trong danh sách các công ty thép được định giá cao nhất thế giới, theo dữ liệu của Refinitiv Eikon.

Tuy nhiên, mọi chuyện đã đảo chiều kể từ 2022 khi vị thế doanh nghiệp dần thụt lùi, bên cạnh sự lao dốc của cổ phiếu HPG thì còn do nhiều doanh nghiệp khác có sự vươn lên mạnh như PV Gas, Masan hay Vinamilk.

Hiện giá trị vốn hóa của Hòa Phát chỉ tương đương với VPBank, tranh nhau ở vị thế top 10. Tuy nhiên, mã này đang có diễn biến giá xấu hơn nhiều so với cổ phiếu ngân hàng.

Chưa kể áp lực bán tại HPG không chỉ đến từ khối nội mà đã bị khối ngoại rút lui từ trước. Đây là cổ phiếu bị bán ròng lớn nhất thị trường Việt Nam khi nhà đầu tư nước ngoài đã rút gần 5.500 tỷ đồng kể từ đầu năm đến nay và xu hướng này vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.

Cổ phiếu thép lao dốc mạnh so với xu hướng chung. Đồ thị: TradingView.

Đương nhiên không chỉ Hòa Phát bị bán tháo gần đây mà nhìn chung cổ phiếu ngành thép đều lao dốc rất mạnh. Trong khi thị trường chung điều chỉnh hơn 20% thì nhóm thép đã rơi khoảng 40-60% giá trị kể từ đầu năm.

Áp lực tháo chạy khiến HSG của Hoa Sen tiếp tục sụt mạnh 4% trong phiên gần nhất về 14.150 đồng, vùng giá thấp nhất kể từ tháng 11/2020 đến nay. Tính từ vùng đỉnh lịch sử, mã chứng khoán này đã lao dốc hơn 70%.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra với các cổ phiếu ngành thép khác. Tiêu biểu có NKG của Nam Kim đang có chuỗi 8 phiên giảm liên tiếp về 15.650 đồng, mất 65% so với đỉnh. Mã TLH của Thép Tiến Lên cũng lao dốc 8 phiên liên tiếp còn 7.980 đồng, giảm 67% từ đỉnh lịch sử.

Triển vọng xấu đi

Tính chu kỳ là đặc điểm rất rõ ở các ngành sản xuất, sau giai đoạn thị trường bùng nổ thường dẫn đến giai đoạn thoái trào và nhiều doanh nghiệp trong ngành dần gặp khó khăn. Ngành thép đang có nhiều dấu hiệu "bên kia sườn đồi" của chu kỳ kinh doanh.

Tỷ phú Trần Đình Long từng chỉ ra nguyên nhân cho việc đặt kế hoạch thấp là do giá nguyên vật liệu tăng mạnh sau xung đột Nga - Ukraine, nhất là giá than luyện coke (nguyên liệu chính cho sản xuất thép) tăng 100-200 USD/tấn.

Tiếp đến là chính sách Zero Covid của Trung Quốc khiến cho nhu cầu thép giảm. Trung Quốc chiếm đến 60% sản lượng tiêu thụ của thế giới nên khi đất nước tỷ dân phong tỏa, nhu cầu thực tế đã đi xuống rõ rệt.

Thực tế giá thép thế giới sau giai đoạn tăng nóng cũng đã quay đầu hạ nhiệt. Giá thép thanh vằn giao tương lai tại Trung Quốc đã rơi về mức thấp nhất 7 tháng và thép cuộn cán nóng tại Đông Á đang xuống thấp nhất trong 14 tháng.

Doanh nghiệp thép đang đối mặt với nguyên liệu đầu vào tăng cao, nhu cầu và giá bán suy giảm. Ảnh: Hoàng Hà.

Điều đó cũng gây tác động đến thị trường trong nước khi giá thép Hòa Phát, Việt Ý, Việt Đức, Kyoei vừa giảm khoảng 300.000-500.000 đồng/tấn. Như vậy thép trong nước ghi nhận 6 lần hạ giá chỉ trong 5 tuần gần nhất, tùy từng thương hiệu và loại thép.

Không chỉ giá bán đi xuống mà nhu cầu trong nước cũng không mấy tích cực. Các dự án đầu tư công được cho là "cứu cánh" của ngành thép cũng đang vướng vào vấn đề tốc độ giải ngân còn chậm.

Theo báo cáo từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), sản lượng bán hàng thép các loại tháng 4 đã giảm sâu tới 23% so với tháng liền trước và giảm 16% so với cùng kỳ năm 2021. Trong khi tháng 4 thường là bắt đầu cho cao điểm của mùa xây dựng.

Sự đi xuống của ngành thép cũng được nhiều đơn vị phân tích chỉ ra. Chứng khoán BSC cho rằng biên lợi nhuận ngành này sẽ suy giảm trong năm nay; trong đó dự phóng lợi nhuận Hòa Phát giảm 3%, Hoa Sen giảm 19% hay Nam Kim đi lùi 15%.

Chứng khoán Rồng Việt tin rằng mức xuất khẩu cao của năm 2021 sẽ khó lặp lại. Điều này là do các đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, nhu cầu suy yếu bởi lạm phát, cạnh tranh gia tăng tại Mỹ và Đông Nam Á...

VNDirect nhận định cổ phiếu của Hòa Phát mặc dù hấp dẫn cho dài hạn nhưng thiếu động lực tăng giá trong ngắn hạn. Đơn vị này đã hạ dự phóng 6-13% EPS của Hòa Phát do dự báo giá nguyên liệu đầu vào gia tăng, nhu cầu nội địa giảm, các đại lý hạn chế tích trữ.