Chỉ vài tháng sau khi cảnh sát trưởng Memphis Cerelyn Davis nhận nhiệm vụ vào năm 2021, bà nhận thấy số vụ giết người đang tăng lên mức kỷ lục.

Gần ngôi nhà mới của bà ở trung tâm thành phố, những chiếc xe chạy ầm ầm trên đường phố, thường là vào đêm khuya. Trước tình trạng lộn xộn này, Davis đã lên kế hoạch để giải quyết.

Bà nói với các sĩ quan rằng thay vì viết vé phạt, họ nên tập trung nhiều hơn vào một chiến lược toàn diện để tịch thu xe từ những người lái xe nguy hiểm nhất. Những kẻ phạm tội bạo lực cần phải được nhắm mục tiêu với mức độ khẩn cấp mới.

“Tất cả chúng ta đều hiểu rằng phải cứng rắn với những người không tuân thủ pháp luật”, bà nói tại sự kiện cộng đồng vào tháng 11 năm đó.

Hai ngày sau, bà Davis, người phụ nữ Mỹ gốc Phi đầu tiên trở thành cảnh sát trưởng thành phố Memphis, đưa ra chiến lược đầy tham vọng nhất của mình. Đó là thành lập một đơn vị mới có tên SCORPION, từ viết tắt của “Chiến dịch chống tội phạm đường phố nhằm khôi phục bình yên trong các khu dân cư”.

Đơn vị SCORPION gồm 40 sĩ quan, hoạt động từ cuối năm 2021, được mô phỏng theo các đội chống tội phạm thường xuất hiện ở nhiều thành phố lớn. Đơn vị này có nhiệm vụ tuần tra những khu dân cư được cho là có nhiều tội phạm, bất ổn nhất của thành phố.

Thế nhưng, chẳng bao lâu sau, một số cư dân bắt đầu phàn nàn về những chiến thuật nặng tay, về việc các sĩ quan của đơn vị SCORPION sử dụng biện pháp trừng phạt để đối phó với những hành vi phạm tội dù tương đối nhỏ.

Sau đó là vụ bắt giữ và cái chết của Tyre Nichols - tài xế da đen bị 5 sĩ quan cảnh sát chặn xe và đánh đập dã man hôm 7/1 vì nghi ngờ lái xe bất cẩn. Đoạn video được công bố cho thấy cảnh sát đã đá, đấm và dùng dùi cui để đánh Nichols khi anh cầu xin họ cho phép mình về nhà.

Theo New York Times, với 5 sĩ quan bị buộc tội giết người, các nhà lãnh đạo cộng đồng đang cố gắng đánh giá làm thế nào một đơn vị được cho là sẽ xoa dịu bạo lực ở Memphis lại gây ra cuộc tấn công tàn bạo đến mức chính Cảnh sát trưởng Davis gọi đó là “ghê tởm” và “vô nhân đạo”.

Cảnh sát trưởng Memphis Cerelyn Davis. Ảnh: AP.

Giải quyết hay tạo ra vấn đề?

Ngày 28/1, Cảnh sát trưởng thành phố Memphis Davis cho biết bà đã đình chỉ hoạt động của đơn vị SCORPION, đồng thời đề nghị Hiệp hội Cảnh sát trưởng Quốc tế và Bộ Tư pháp Mỹ kiểm tra hoạt động của tất cả đơn vị, theo Washington Post.

“Chúng tôi vẫn muốn giải quyết tội phạm trong cộng đồng của mình, nhưng chúng tôi không cần phải giết những người vô tội để làm điều đó”, Van D. Turner Jr., ứng cử viên thị trưởng cho biết.

Trước đó, trong nhiều tháng, đơn vị SCORPION từng được coi là chìa khóa cho chiến lược chống tội phạm của thành phố Memphis. Các nhà chức trách đã quảng bá đơn vị này giống với việc thành công gần như chỉ sau một đêm, vào thời điểm thành phố đang công bố số vụ giết người kỷ lục.

Memphis đã ghi nhận hơn 300 vụ giết người vào năm 2021. Để so sánh, thành phố New York, lớn hơn 13 lần, nhưng có ít hơn 500 vụ.

Chỉ vài ngày sau khi đơn vị này được công bố, một kênh truyền hình địa phương cho hay SCORPION đã tiến hành hơn 30 vụ bắt giữ và thu giữ ít nhất 29 khẩu súng cùng gần 170 g cần sa.

Những thành công của SCORPION trở thành chủ đề bàn tán của các quan chức thành phố, bao gồm cả Thị trưởng Jim Strickland. Ông đã nêu bật đơn vị này trong bài phát biểu về Tình trạng Thành phố vào tháng 1/2022, liệt kê những thành tích ấn tượng của đơn vị: 566 vụ bắt giữ, 390 trong số đó là trọng tội, đồng thời tịch thu 103.000 USD tiền mặt, 270 phương tiện và 253 vũ khí.

Tương tự, vào tháng 5/2022, trong bài thuyết trình trước Hội đồng Thành phố đánh dấu một năm làm việc, Cảnh sát trưởng Davis ghi chú một số tiến bộ trong việc giảm thiểu tội phạm.

“Chúng tôi đã thành lập đơn vị SCORPION mới”, bà nói. “Đơn vị này về cơ bản nhắm vào một số khu vực điểm nóng, nơi chúng ta thường xuyên chứng kiến ​​các vụ tấn công nghiêm trọng và tỷ lệ tội phạm cao”.

Đơn vị SCORPION gồm 40 sĩ quan, hoạt động từ cuối năm 2021. Ảnh: Sở Cảnh sát Memphis.

Tuy nhiên, một số nhà hoạt động và thành viên cộng đồng đã cảnh giác về hoạt động của đơn vị SCORPION từ lâu trước khi Nichols bị tấn công.

Hunter Dempster, người sáng lập Decarcerate Memphis, nhóm thúc đẩy trách nhiệm giải trình trong hệ thống tư pháp hình sự, cho biết nhiệm vụ chính của đơn vị này dường như là tuần tra hàng loạt tại các khu dân cư nghèo, nơi sinh sống của nhiều người da màu.

Ông mô tả các sĩ quan trong đơn vị là những kẻ bắt nạt “bạo lực” và cho biết nhiều người dân cũng đặt câu hỏi tại sao đơn vị thường sử dụng những phương tiện không có biển số, “những chiếc xe thông thường mà bạn sẽ không bao giờ nghĩ là cảnh sát”.

Ông cho biết trong mọi trường hợp, họ luôn chuẩn bị sẵn sàng tinh thần đối mặt với rắc rối bất cứ khi nào đơn vị SCORPION chặn họ lại.

“Nếu bạn bị tấp vào lề, bạn sẽ biết rằng có khả năng xảy ra bạo lực”, ông nói. “Đó là nỗi kinh hoàng của công chúng đối với các đơn vị này”.

"Ý định tốt nhưng kết quả thất bại”

Những cuộc tranh luận như vậy cũng diễn ra ở các thành phố khác trên khắp nước Mỹ.

Chẳng hạn, vào năm 2020, Sở Cảnh sát New York đã giải tán các đội hung hãn được gọi là “đơn vị chống tội phạm” tuần tra thành phố, thường mặc thường phục.

Những đội như vậy, được giao nhiệm vụ tập trung thu hồi súng trên đường phố, chiếm một tỷ lệ lớn trong các vụ thu giữ súng. Nhưng họ cũng phải chịu trách nhiệm cho một số lượng không cân xứng các vụ chặn xe, cũng như vụ nổ súng của cảnh sát.

Các luật sư đại diện cho gia đình ông Nichols đã kêu gọi quan chức liên bang điều tra đơn vị cảnh sát phụ trách điểm nóng, nói rằng họ thường hoạt động mà không bị trừng phạt, đàn áp thanh niên và cộng đồng da màu.

“Đơn vị SCORPION được thành lập dưới chiêu bài chống tội phạm”, ông Romanucci nói. “Ý định tốt, (nhưng) kết quả lại thất bại”.

Cảnh sát bao vây và đánh đập Tyre Nichols vào ngày 7/1. Ảnh: New York Times.

Cảnh sát cho biết Nichols bị chặn lại vào đêm ngày 7/1 vì nghi lái xe ẩu, mặc dù Cảnh sát trưởng Davis sau đó nói với NBC News rằng sở không thể tìm thấy bằng chứng về lý do anh bị chặn.

Video cho thấy cảnh sát bao vây xe của Nichols tại một giao lộ, chửi rủa và kéo anh ra khỏi cửa phía tài xế. Với giọng điềm tĩnh, Nichols dường như đã cố gắng làm dịu tình hình, trong khi các sĩ quan tiếp tục chửi bới và la hét.

Sau khi bị cảnh sát đánh, Nichols được đưa đến bệnh viện trong tình trạng nguy kịch. Anh qua đời 3 ngày sau đó. Các luật sư của gia đình anh cho biết một cuộc khám nghiệm tử thi độc lập cho thấy Nichols “bị chảy máu nhiều do bị đánh đập dã man”.

Vào hôm 29/1, một nhóm người biểu tình đã tập trung bên ngoài trạm Ridgeway của Sở Cảnh sát Memphis trong ngày biểu tình thứ 3 liên tiếp.

Tại cuộc biểu tình, Casio Montez cho biết việc giải tán đơn vị SCORPION là bước đầu tiên tích cực, nhưng họ cũng muốn một đơn vị chống tội phạm khác - lực lượng đặc biệt tập trung vào vấn đề ma túy bất hợp pháp - bị giải tán.

“Chúng ta phải giải thể toàn bộ bộ phận và gây dựng lại. Chúng ta có thể sẽ lại chứng kiến một Tyre khác cho đến khi chúng ta làm được điều đó”, ông Montez nói.