Một ngày lễ, ngày cuối tuần đầy nắng. Không khí dìu dịu, se se rất đúng độ thu. Trong các ngõ phố, đâu đâu người ta cũng thấy gương mặt hân hoan của các bóng hồng. Trong một ngày đặc biệt, khi cánh mày râu dành cho phái đẹp nhiều sự ưu ái, gương mặt ai cũng rạng rỡ hơn, ánh mắt của họ long lanh như đang cười.

Đâu đó, trên những con đường tấp nập của chốn phồn hoa này, có những người phụ nữ vẫn tất tả mưu sinh trong cái ngày người ta dành để tôn vinh phái đẹp. Với họ, mọi ngày trong năm đều giống nhau, ngày thường cũng như lễ tết. Gánh nặng cơm áo gạo tiền khiến họ không thể có riêng cho mình những phút thảnh thơi.

Gánh hàng rong trên đường phố Hội An. Ảnh: Vũ Việt Vương.

Thời sinh viên, tôi và những người bạn trong câu lạc bộ tình nguyện có tới các khu chợ đêm, hay đi quanh quẩn ở các ngõ phố để tặng hoa cho các cô, các bác bán hàng rong vào tối 20/10. Trong suy nghĩ của họ, đều có chung một ý niệm: Lễ lạt là dành cho người đủ đầy, sung túc. Còn với họ, ngày nào chẳng như nhau. Tất bật mưu sinh, chắt chiu từng đồng bạc lẻ, chỉ mong đổi lấy manh áo mới cho con trong ngày khai trường. Nếu có nghĩ xa hơn một chút, chỉ là mong mấy đứa trẻ ở quê có đủ tiền đóng học.

Có cô bán rau nói với tôi rằng cô rất sợ ngày lễ. Trên thành phố, vào những dịp nọ, ngày kia, người ta đều kéo nhau ra nhà hàng. Chẳng mấy ai đi chợ, thế là hàng của cô lại ế. Mấy bó rau, bỏ đi thì phí, mà mang về đến nhà cũng héo quắt, ăn cũng chẳng còn ngon.

Mỗi người trong số họ đều có những câu chuyện riêng. Có cô bị người yêu ruồng rẫy, vô tình phải trở thành mẹ đơn thân. Có bác, chồng mất sớm phải một mình nuôi bầy con nhỏ, lại lo phụng dưỡng mẹ già. Họ bảo, thấy người ta cũng phụ nữ, được tặng hoa, tặng quà rồi lại nghĩ đến phận mình… lắm lúc cũng tủi thân.

Tuy nhiên, điều khiến họ xót xa hơn, đó là hình ảnh những đứa trẻ trắng trẻo, mập mạp xúng xính trong bộ quần áo mới, hồ hởi cầm đồ chơi tươi cười. Có cô kể, thường đi bán hàng đến nửa đêm mới về. Lúc đó, mấy đứa trẻ con đều đã ngủ say, trên gương mặt chúng còn nhem nhuốc vết nhọ nồi và dầu mỡ. Đã vài năm nay, các con cô chẳng được mua quần áo mới, chúng đều mặc lại đồ cũ của hàng xóm đem cho. Dù sao, ấm thân là tốt rồi…

Năm ấy, chúng tôi đến cả chợ đầu mối nông sản, nơi mà những người phụ nữ sẵn sàng làm cửu vạn, cái công việc xưa nay tưởng chỉ dành cho đàn ông. Họ cõng trên lưng thùng hoa quả rất nặng, cứ thế chạy trong cái ánh sáng vàng ệch của những ngọn đèn cao áp. Dường như họ đã quên mất mình là phụ nữ, hay họ buộc phải quên đi…

Những cụ già vẫn tần tảo mưu sinh. Ảnh: Thanh Đức.

Tôi lớn lên ở nông thôn, nơi có những bà, những mẹ chẳng biết ngày 8/3 hay 20/10 là ngày gì. Lễ lạt, hay những dịp để tôn vinh phụ nữ với họ là điều gì đó rất xa lạ, thỉnh thoảng nghe người ta nói trên báo đài. Với họ, chỉ có ngày thường và ngày giỗ, ngày mùa và lúc nông nhàn.

Ngày thường, chỉ phải nấu vài ba món đơn giản, lại còn được ngồi ăn cùng chồng con. Đến khi nhà có giỗ là lo ngay ngáy mất mấy hôm liền. Nào là giết mấy con gà, thổi mấy chõ xôi, cỗ như thế này liệu đã tươm tất chưa, họ mạc anh em có chê trách gì không. Dù làm dâu năm năm, mười năm hay đã hơn nửa đời sống ở nhà chồng, những nỗi lo ấy cứ quẩn quanh theo họ mãi.

Tôi còn nhớ, trước kia đến hôm nhà có giỗ, chẳng bao giờ mẹ với bà được một ăn một bữa cơm yên lành. Hết người gọi xin quả ớt, đến miếng chanh, rồi cái này hết, cái kia còn thiếu. Sống đời làm vợ rồi làm dâu, họ tập quen dần với những điều ấy.

Năm bảy mâm cỗ, vài ba ngày bận rộn có là gì với một cuộc đời đầy những lo toan, vất vả. Một bữa cơm phải tất bật, chẳng thấm vào đâu với bao năm phải vò võ nuôi con một mình, đợi tin tức chồng ở chiến trường. Có những sự chờ đợi được đền đáp, nhưng cũng có những đợi chờ trở thành vô vọng.

Tôi gọi đó là hy sinh. Thế nhưng, bà tôi và những người trong cuộc có lẽ không nghĩ vậy. Thời ấy, ai cũng sống thế cả nên những hy sinh trở thành nghĩa vụ. Họ cứ cho đi một cách âm thầm mà chẳng cần nhận lại, dù chỉ là một lời cảm ơn.

Mỗi lần chúng tôi mua tặng bà tấm áo mới, bà đều mắng yêu: “Chúng mày chỉ giỏi vẽ chuyện! Không tiêu đến tiền thì phải biết để dành, mua quần áo đẹp cho bà làm gì. Bà già rồi, chẳng đi đến đâu, mua nhiều quần áo phí tiền lắm”.

Giờ đây, bà tôi lại hay mong ngày lễ. Bởi có lễ lạt, con cháu mới được tề tựu đông đủ, hay ít ra chúng cũng gọi điện về, để bà nghe tiếng đám trẻ con líu lô trong điện thoại. Bà già rồi, chẳng thể xa quê, chúng tôi cũng chẳng thể nào rời phố mà về gần bà được. Những thương nhớ rồi cứ thế quẩn quanh trong lòng.