Số liệu trong Báo cáo Tổng quan thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam 8 tháng đầu năm của Công ty Chứng khoán SSI cho biết doanh nghiệp bất động sản là nhóm chào bán nhiều trái phiếu nhất từ đầu năm đến nay.

Theo đó, đến cuối tháng 8, có tổng cộng 44/108 doanh nghiệp bất động sản chào bán trái phiếu với giá trị đạt 47.804 tỷ đồng, và 36.946 tỷ đồng trong số này được phát hành. Còn lại 10.858 tỷ đồng là lượng dư bán không có nhà đầu tư chào mua.

Ngân hàng gom hơn 20% lượng trái phiếu bất động sản phát hành

Cũng theo thống kê từ công ty chứng khoán này, trong số 36.876 tỷ đồng trái phiếu bất động sản được phát hành, riêng nhóm ngân hàng thương mại đã gom 7.410 tỷ (20,1%), cùng với đó là 3.250 tỷ trái phiếu (8,8%) được mua bởi các công ty chứng khoán (trong đó có nhiều công ty chứng khoán là công ty con của ngân hàng).

Ngân hàng và công ty con đang "ông" lượng lớn trái phiếu doanh nghiệp bất động sản từ đầu năm. Ảnh minh họa: Quỳnh Danh.

Trong khi đó, 22.664 tỷ đồng (61,5%) lượng trái phiếu được mua nhưng chỉ có thông tin là do nhà đầu tư trong nước chi tiền.

Trong số các nhà băng chi tiền mua trái phiếu bất động sản thời gian qua, MBBank, Techcombank và PVCombank là 3 ngân hàng có giá trị mua lớn nhất, lần lượt đạt 1.710 tỷ đồng; 1.500 tỷ đồng và 1.300 tỷ đồng.

Nhóm ngân hàng thương mại như VPBank, MSB, SeABank, TPBank và OCB cũng đã mua hàng trăm tỷ đồng trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản từ đầu năm.

Ở nhóm công ty chứng khoán, Công ty Chứng khoán VNSC mua nhiều trái phiếu bất động sản nhất, với giá trị 1.300 tỷ đồng. Tiếp sau đó là Công ty Chứng khoán MB với 1.000 tỷ đồng, Công ty chứng khoán Kỹ Thương (TCBS) cũng đã mua 700 tỷ đồng trái phiếu từ các doanh nghiệp bất động sản…

Theo các chuyên gia tại SSI, ngoài bất động sản, các ngân hàng cũng mua 3.750 tỷ đồng trái phiếu của các doanh nghiệp ở lĩnh vực khác.

Căn cứ công bố thông tin của các doanh nghiệp, 9 ngân hàng đã mua tổng cộng 11.160 tỷ đồng, chiếm 9,6% lượng trái phiếu phát hành 8 tháng đầu năm.

Nhà băng mua nhiều nhất là MBBank với 3.770 tỷ đồng, PVCombank mua 1.900 tỷ, Techcombank mua 1.510 tỷ, MSB mua 1.150 tỷ đồng…

Trong đó, MBBank mua trái phiếu của một số doanh nghiệp lớn như 550 tỷ đồng từ Công ty Địa ốc Phát Đạt; 500 tỷ từ Công ty Cổ phần Kinh doanh và Đầu tư Bình Dương; 380 tỷ từ Công Bất động sản Vạn Phát; 180 tỷ PQC Convention, kỳ hạn từ 4-6 năm.

Techcombank cũng đã mua 1.500 tỷ trái phiếu của Công ty Cổ phần Dịch vụ NewCo kỳ hạn 1,5 năm; PVCombank mua 1.300 tỷ trái phiếu của Novaland với kỳ hạn 4 năm; hay VPBank mua 925 tỷ đồng trái phiếu của Công ty Bất động sản Du lịch Hoàng Trường với kỳ hạn 5 năm…

Ngoài ra, Công ty chứng khoán MB cũng đã mua nhiều lô trái phiếu trị giá hàng trăm tỷ đồng từ các doanh nghiệp bất động sản như Novaland, FLC hay Fecon với kỳ hạn từ 1-2 năm.

Theo số liệu trên bảng cân đối kế toán tại 30/6 của 18 ngân hàng thương mại niêm yết, tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp mà nhóm nhà băng này đang nắm giữ đạt gần 230.500 tỷ đồng, tăng 65.000 tỷ so với đầu năm.

Trong đó, một số ngân hàng tăng rất mạnh là Sacombank, Vietinbank, SHB và MBBank... Ngân hàng nắm giữ nhiều trái phiếu doanh nghiệp nhất hiện nay vẫn là Techcombank với số dư là hơn 60.600 tỷ đồng.

Lãi suất trái phiếu bất động sản cao nhất thị trường

Theo SSI, bất động sản là lĩnh vực kinh doanh yêu cầu vốn lớn và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thậm chí, các ngân hàng thương mại cũng phải áp hệ số rủi ro 50% với các khoản vay đảm bảo bằng nhà ở, quyền sử dụng đất; và 200% với cho vay đầu tư, kinh doanh bất động sản theo Thông tư 36.

Trong tương lai, hệ số rủi ro này sẽ còn tăng cao hơn trong dự thảo thông tư thay thế đang được lấy ý kiến sửa đổi. Với độ rủi ro cao nên lãi suất trái phiếu doanh nghiệp bất động sản hiện nay đang thuộc nhóm cao nhất thị trường.

Theo đó, lãi suất trái phiếu bình quân của các doanh nghiệp bất động sản phát hành từ đầu năm nay vào khoảng 10,01%/năm. Trong hàng chục nghìn tỷ trái phiếu được các doanh nghiệp bất động sản phát hành, khoảng 94,3% trái phiếu có lãi suất dưới 12%/năm.

Trong khi đó, có 8 lô phát hành của 5 doanh nghiệp với tổng giá trị đạt 2.079 tỷ đồng có lãi suất trên 12%/năm. Trong đó, cao nhất là lô 200 tỷ đồng phát hành ngày 8/4 của Công ty Địa ốc Phát Đạt có lãi suất lên tới 14,45%/năm.

Ngoài ra, Phát Đạt cũng có 4/6 đợt phát hành trái phiếu có lãi suất cao nhất thị trường, 2 lô còn lại có lãi suất thấp hơn thì đều được các ngân hàng ôm trọn.

"Ngân hàng thương mại là trái chủ lớn rất đáng ngại"

Theo TS Bùi Quang Tín, việc các doanh nghiệp phát hành trái phiếu mà các ngân hàng thương mại lại là trái chủ lớn rất đáng ngại. 

Dù quy mô thị trường trái phiếu hiện nay vẫn ở mức nhỏ nên một số đợt phát hành với lãi suất lên tới 14,5%/năm chưa tác động nhiều đến hoạt động huy động vốn của các ngân hàng. Tuy nhiên, định hướng của NHNN là hạn chế và kiểm soát tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro như bất động sản.

Ngoài ra, trái phiếu với lãi suất lên tới 12-14%/năm, thì tỷ suất sinh lời phải đạt trên 20% mới cân đối được. Theo ông Tín đây là tỷ suất sinh lời không dễ để các doanh nghiệp bất động sản đạt được trong tình hình thị trường hiện nay.

“Về nguyên tắc, lãi suất cao đi kèm với rủi ro cao. Những kênh đầu tư có tỷ suất sinh lời trên 10%/năm sẽ có rủi ro càng lớn”, ông Tín cho hay.

Trong khi đó, TS Nguyễn Trí Hiếu cho biết khái niệm đầu tư trái phiếu hiện nay vẫn khá nhập nhằng. Theo vị này, nếu ngân hàng mua trái phiếu của doanh nghiệp không khác gì hoạt động cho vay chứ không phải đúng nghĩa của từ investment - đầu tư.

Trong đó, thay vì ngân hàng ký với doanh nghiệp một hợp đồng tín dụng thì mua trái phiếu của chính doanh nghiệp đó và nhận lãi suất định kỳ.

“Ở nước ngoài, lending và investment rất khác nhau, lending là cho vay để nhận lại lãi suất và trả tiền khi đến hạn. Còn để được gọi là investment thì phải là đầu tư lời ăn, lỗ chịu và người nhận tiền không có bổn phận trả lại tiền cho nhà đầu tư”, ông Hiếu nói.

Theo các chuyên gia tại SSI, so với cho vay, trái phiếu doanh nghiệp sẽ giúp các ngân hàng linh hoạt hơn vì có thể bán lại cho các tổ chức, quỹ đầu tư và khách hàng cá nhân khi cần điều chỉnh các khoản mục tài sản trên bảng cân đối kế toán.

Tuy nhiên, một số ngân hàng có thể sử dụng công cụ trái phiếu doanh nghiệp, thông qua các giao dịch tài chính phức tạp để cơ cấu lại nợ của tổ chức phát hành hoặc các mục đích khác.

Đây là nguyên nhân mà Ngân hàng Nhà nước đã phải ra văn bản yêu cầu các ngân hàng tăng cường kiểm soát hoạt động đầu tư trái phiếu doanh nghiệp để hạn chế các rủi ro tiềm ẩn. Ngoài ra, cơ quan quản lý cho biết sẽ xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, bao gồm cả biện pháp giới hạn tăng trưởng tín dụng.

Ngân hàng Nhà nước cảnh báo rủi ro trái phiếu doanh nghiệp NHNN nhấn mạnh việc số dư đầu tư trái phiếu doanh nghiệp xây dựng, bất động sản lớn khi thị trường này chưa phục hồi vững chắc, hoạt động doanh nghiệp còn nhiều khó khăn. 10:21 23/8/2019