NHNN cho biết tại các ngân hàng thương mại, lãi suất cho vay bình quân VND phát sinh mới khoảng 9,3%/năm. Ảnh: Hoàng Hà.

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa có thông tin liên quan hoạt động điều hành chính sách tiền tệ và lãi suất.

Trong đó, cơ quan quản lý cho biết qua theo dõi báo cáo của các tổ chức tín dụng, hiện ở các ngân hàng thương mại, lãi suất tiền gửi bình quân phát sinh mới ở mức khoảng 6,3%/năm (giảm 0,18% so với cuối năm 2022); lãi suất cho vay bình quân VND phát sinh mới khoảng 9,3%/năm (giảm 0,65% so với cuối năm 2022).

Lãi suất cho vay cao do nhu cầu vốn cao

Lý giải nguyên nhân lãi suất cho vay còn cao, NHNN cho biết hệ thống ngân hàng là kênh cung ứng vốn chủ yếu cho nền kinh tế. Kinh tế Việt Nam phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn tín dụng ngân hàng (tỷ lệ tín dụng/GDP cuối năm 2022 ở mức 125,34%), trong khi nhu cầu vốn để phát triển kinh tế luôn ở mức cao, tạo áp lực lên lãi suất cho vay.

Sau dịch Covid-19, kinh tế phục hồi trở lại nên nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh tăng, hệ thống ngân hàng sử dụng tối đa nguồn huy động cho phép để đáp ứng vốn cho nền kinh tế.

Hiện, chênh lệch tiền gửi và tín dụng bằng VND ở mức 167.000 tỷ đồng; hệ số sử dụng vốn trên thị trường (tỷ lệ tín dụng/huy động vốn thị trường) bằng VND ở mức 101,5%, giảm so với mức 102,3% cuối năm 2022 nhưng vẫn ở mức rất cao.

Hệ thống ngân hàng chủ yếu huy động vốn ngắn hạn (khoảng 88% tiền gửi là kỳ hạn 12 tháng trở xuống) nhưng vẫn phải đáp ứng các nhu cầu cho vay trung dài hạn (trên 52% dư nợ tín dụng VND của hệ thống là trung dài hạn) nên đã tạo sức ép lên lãi suất huy động.

"Đồng thời, áp lực gia tăng lãi suất luôn tồn tại do Việt Nam có độ mở kinh tế lớn, biến động của thị trường tài chính, tiền tệ thế giới tác động nhanh và mạnh lên lãi suất, tỷ giá trong nước", cơ quan quản lý tiền tệ lý giải.

Bên cạnh đó, việc lãi suất cho vay vẫn ở mức cao còn do mặt bằng lãi suất thế giới vẫn ở mức cao trong các tháng đầu năm. Các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới vẫn tiếp tục triển khai lộ trình thắt chặt và duy trì lãi suất ở mức cao.

Fed đã 10 lần tăng lãi suất (hiện lãi suất mục tiêu Fed Fund ở mức 5-5,25%/năm; ECB lãi suất tái cấp vốn là 3,5%/năm, lãi suất tiền gửi là 3%/năm).

Hơn nữa, áp lực lạm phát trong nước hiện hữu, tiểm ẩn, khiến người dân kỳ vọng lãi suất thực dương nên ngân hàng khó giảm lãi suất để thu hút tiền gửi, khiến chi phí đầu vào của tổ chức tín dụng ở mức cao. Huy động vốn đến ngày 27/4 tăng 1,78%, chỉ bằng gần 50% so với tốc độ tăng trưởng tín dụng 3,04%.

Ngoài ra, NHNN cho biết do một số ngân hàng thương mại quy mô nhỏ duy trì lãi suất tiền gửi ở mức cao để giữ khách hàng cũng làm cho việc giảm mặt bằng lãi suất cho vay trở nên khó khăn hơn.

Sẽ điều hành lãi suất phù hợp

Cơ quan quản lý tiền tệ cho biết theo quy định hiện hành, việc xem xét quyết định về lãi suất cho vay là do ngân hàng và khách hàng thỏa thuận theo cung cầu vốn thị trường và mức độ tín nhiệm của khách hàng.

Trường hợp lãi suất thị trường có biến động hoặc NHNN điều chỉnh các mức lãi suất điều hành dẫn đến việc ngân hàng điều chỉnh tăng hoặc giảm lãi suất tiền gửi, hoặc chủ động điều chỉnh giảm lãi suất cho vay, đối với các khoản vay đã thỏa thuận về lãi suất, thì ngân hàng tiếp tục áp dụng lãi suất đã thỏa thuận cho tới hết thời hạn khoản vay hoặc đến hết kỳ hạn trả lãi theo thỏa thuận.

Bên cạnh đó, hiện nay NHNN cũng quy định lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng VND (hiện ở mức 4,5%/năm) của tổ chức tín dụng đối với khách hàng nhằm đáp ứng một số nhu cầu vốn nhằm giảm chi phí vốn vay, tăng khả năng tiếp cận vốn vay theo chỉ đạo của Chính phủ.

Thời gian tới, NHNN cho biết sẽ nghiên cứu điều hành lãi suất phù hợp; đồng thời tiếp tục khuyến khích các ngân hàng triển khai các giải pháp tiết giảm chi phí để giảm mặt bằng lãi suất cho vay, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, người dân phục hồi và phát triển sản xuất, kinh doanh.

Thời gian qua, theo khảo sát của Zing, tình trạng khó vay vốn, mất nhiều thời gian giải ngân đang khiến nhiều doanh nghiệp ngày càng chật vật hơn trong việc tìm kiếm dòng tiền khôi phục sản xuất, kinh doanh.

Phát biểu mới đây trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết doanh nghiệp đang gặp khó khăn nhất về dòng tiền. Nhiều doanh nghiệp lớn đã phải bán tài sản với giá rẻ để duy trì hoạt động. Ông cũng đánh giá điều hành tiền tệ hiện có vấn đề "lúc thả nhanh, lúc phanh gấp" khiến doanh nghiệp rất khó khăn.