 |
Vào ngày 1/4, một người mẹ đưa con gái đến bệnh viện công ở bang Gujarat, miền Tây của Ấn Độ, để làm xét nghiệm Covid-19. Đây là vợ và con gái của một biên tập viên làm việc tại tờ báo uy tín hàng đầu Ấn Độ.
Đang xếp hàng chờ, họ để ý thấy hai túi đựng thi thể trên băng ca. Các nhân viên tại bệnh viện ở Gandhinagar, thủ phủ bang Gujarat, cho biết những người này qua đời vì Covid-19.
Sau đó, hai mẹ con trở về nhà và kể lại những gì họ chứng kiến với Rajesh Pathak, biên tập viên của tờ báo địa phương Sandesh.
Tối hôm đó, ông Pathak gọi cho các phóng viên và quyết định điều tra thêm.
"Cho tới lúc đó, báo chí chưa công bố trường hợp tử vong nào vì Covid-19 ở Gandhinagar", ông nói với BBC.
Ngày hôm đó, chỉ có 9 trường hợp tử vong do Covid-19 chính thức được ghi nhận tại bang Gujarat.
 |
| Một người đàn ông khóc bên linh cữu cha qua đời vì Covid-19 ở New Delhi, Ấn Độ, hôm 16/4. Ảnh: Reuters. |
Thông tin thống kê mâu thuẫn
Ngày hôm sau, một nhóm phóng viên bắt đầu gọi điện đến các bệnh viện điều trị bệnh nhân Covid-19 ở 7 thành phố - Ahmedabad, Surat, Rajkot, Vadodara, Gandhinagar, Jamnagar và Bhavnagar.
Họ xin thông tin về các trường hợp tử vong vì đại dịch và điền vào một bảng thống kê. Kể từ đó, Sandesh, tờ báo tiếng Gujarat 98 tuổi, công bố số ca tử vong hàng ngày, và con số này thường cao gấp vài lần so với con số chính thức do chính phủ công bố.
“Chúng tôi có nguồn tin tại các bệnh viện, và chính phủ cũng không phủ nhận bất kỳ thông tin nào của chúng tôi. Nhưng chúng tôi vẫn cần xác nhận trực tiếp", ông Pathak nói.
Vì vậy, các phóng viên của tờ Sandesh quyết định thực hiện một số phóng sự theo kiểu truyền thống.
Vào tối 11/4, hai phóng viên và một nhiếp ảnh gia đến nhà xác của bệnh viện Covid- 19 ở thành phố Ahmedabad, bang Gujarat. Công suất của bệnh viện này là 1.200 giường bệnh.
Trong hơn 17 giờ đồng hồ, họ đếm được 69 túi thi thể được đưa ra ngoài cổng, sau đó được đưa lên xe cứu thương đang chờ sẵn.
Ngày hôm sau, bang Gujarat chính thức ghi nhận 55 người chết vì Covid-19, trong đó có 20 người từ thành phố Ahmedabad.
Vào tối 16/4, các phóng viên lái xe 150 km quanh thành phố này và ghé vào 21 nhà hỏa thiêu.
Tại đây, họ đếm các túi đựng thi thể và giàn thiêu, kiểm tra sổ đăng ký, và nói chuyện với các nhân viên hỏa táng. Họ cũng xem xét hồ sơ ghi nhận nguyên nhân cái chết, chụp lại ảnh và quay video.
 |
| Người thân đứng bên giàn hỏa thiêu thi thể một người tử vong vì Covid-19 ở Ấn Độ hôm 22/4. Ảnh: Reuters. |
Từ đó, nhóm phóng viên phát hiện ra rằng hầu hết trường hợp tử vong được cho là do "bệnh tật", nhưng quy trình xử lý thi thể lại rất nghiêm ngặt.
Đến đêm hôm đó, nhóm này đếm được hơn 200 thi thể. Nhưng ngày hôm sau, Ahmedabad chỉ công bố 25 trường hợp tử vong vì đại dịch.
Trong suốt tháng 4, các phóng viên của tờ Sandesh duy trì liên tục việc đếm số ca tử vong ở 7 thành phố.
Vào ngày 21/4, họ thống kê được 753 người chết, con số cao nhất trong một ngày kể từ khi làn sóng Covid-19 tràn qua bang này.
Có ngày, họ đếm được hơn 500 người chết. Vào ngày 5/5, Sandesh thống kê được 83 trường hợp tử vong ở thành phố Vadodara. Trong khi đó, con số chính thức được công bố là 13.
Chính quyền bang Gujarat phủ nhận việc thống kê thiếu và khẳng định đang tuân theo quy định của chính phủ liên bang.
Sức ép buộc chính phủ minh bạch thông tin
Dù vậy, các tờ báo khác cũng đưa ra thông tin cáo buộc này. Ví dụ, tờ báo tiếng Anh Hindu thống kê có 689 thi thể tử vong vì Covid-19 đã được hỏa táng hoặc chôn cất tại 7 thành phố vào ngày 16/4, trong khi con số chính thức được công bố vào ngày đó là 94 ca tử vong trên toàn bang.
BBC dẫn con số thống kê của một số chuyên gia cho biết riêng trong tháng 4, bang Gujarat có thể đã thống kê thiếu hàng chục ca tử vong vì Covid-19.
Số lượng đám tang tại một khu hỏa táng hôm 8/5 cũng không khớp với thống kê chính thức về người chết do đại dịch, theo số liệu của Gujarat Samachar, một tờ báo địa phương uy tín khác.
Hiện bang Gujarat chính thức công bố hơn 680.000 ca mắc Covid-19 và hơn 8.500 ca tử vong. Truyền thông cũng ghi nhận tình trạng công bố thiếu ca tử vong ở một số thành phố Ấn Độ bị ảnh hưởng nặng nề bởi Covid-19.
 |
| Một bệnh nhân Covid-19 thở oxy trong ôtô riêng, trong khi chờ được nhập viện ở thành phố Ahmedabad, Ấn Độ, hôm 22/4. Ảnh: Reuters. |
Tuy nhiên, dường như số ca tử vong không được công bố ở Gujarat rất lớn, đến mức Tòa án Tối cao của bang này phải khuyến cáo chính quyền bang.
Nhiều người mắc Covid-19 trong khi đã có sẵn bệnh nền. Viện dẫn điều này, một quan chức cấp cao giấu tên của Ấn Độ nói với BBC rằng chỉ những bệnh nhân mắc Covid-19 và tử vong vì "viêm phổi do virus SARS-CoV-2" mới được tính là qua đời vì đại dịch.
Thủ hiến bang Gujarat, ông Vijay Rupani, cho biết "một nhóm chuyên trách đang điều tra mọi trường hợp tử vong và thống kê lại".
Theo chuyên gia Prabhat Jha của Đại học Toronto, kết quả đếm thi thể tại các hố chôn hoặc khu hỏa táng, rồi so sánh với số liệu chính thức có thể không chính xác. Vì số liệu được công bố thường không cập nhật được kịp thời.
Các quốc gia như Vương quốc Anh ghi nhận số ca tử vong vì Covid-19 giảm sau khi thay đổi cách tính số ca tử vong. Các nghiên cứu chỉ ra rằng trên toàn thế giới, số ca tử vong vì Covid-19 thực tế cao hơn 30-40% so với con số chính thức.
“Hệ thống báo cáo và thống kê bị ảnh hưởng bởi đại dịch, vì vậy các quan chức thường mất thời gian để cập nhật các con số. Nhưng họ cần phải cập nhật, và ghi lại tất cả trường hợp tử vong. Đếm túi thi thể tại các bệnh viện và khu hỏa táng là một cách tốt để gây áp lực lên các cơ quan chức năng để trở nên minh bạch hơn", tiến sĩ Jha nói.
 |
| Một phụ nữ Ấn Độ và con trai khóc thương chồng qua đời vì Covid-19 ở thành phố Ahmedabad, Ấn Độ, hôm 22/4. Ảnh: Reuters. |
"Hãy đưa con tôi đi và hỏa táng"
Đối với các nhà báo, đó là một trải nghiệm đau lòng. Hitesh Rathod, phóng viên ảnh tại Sandesh, kể lại trải nghiệm đau đớn khi đếm người chết.
"Mọi người nhập viện, rồi được đưa ra trong túi đựng tử thi", phóng viên này nói.
Ronak Shah, một trong những phóng viên của Sandesh, "hoảng hốt" khi nghe thấy tiếng khóc của ba đứa trẻ xé tan màn đêm tĩnh lặng. Trên loa phát thanh, bệnh viện thông báo cha chúng đã qua đời.
“Những đứa trẻ nói rằng chúng đến bệnh viện để đón cha về nhà. Nhưng 7 giờ sau, chúng về nhà mang theo xác cha", anh Shah nói.
Dipak Mashla, người dẫn đầu nhóm phóng viên đến khu hỏa táng, "sợ hãi và run rẩy" khi trở về nhà.
“Tôi nhìn thấy các bậc cha mẹ mang đến túi đựng thi thể của những đứa con, trả tiền cho nhân viên tang lễ và nói với họ: 'Hãy đưa con tôi đi và hỏa táng'. Họ quá sợ hãi, thậm chí không dám chạm vào tử thi", phóng viên này cho biết.
