Thủ đô Hà Lan - The Hague - có 11 km đường bờ biển tuyệt đẹp với những cồn cát thoai thoải và bãi biển rực rỡ. Vào mùa hè, dễ bắt gặp người dân địa phương ở Scheveningen hoặc Kijkduin (những bãi biển nổi tiếng nhất của thành phố) tắm nắng, đi dạo giữa thiên nhiên hoặc đạp xe, rồi ngồi xuống những chiếc ghế dài ven đường. Họ đang đọc gì đó, trò chuyện với bạn bè, hoặc cũng có thể đang thực hành Niksen.

Niksen là một xu hướng dưỡng sức của người Hà Lan có nghĩa là “không làm gì cả”. Thuật ngữ này lần đầu tiên thu hút sự chú ý của thế giới vào năm 2019 như một cách để kiểm soát căng thẳng hoặc phục hồi sau khi kiệt sức. Vào thời điểm đó, nhiều người đang vật lộn với tình trạng kiệt sức và trầm cảm do làm việc quá mức và tìm kiếm giải pháp - đó là lý do tại sao các khái niệm như ikigai của Nhật Bản hay hygge của Đan Mạch cũng đi vào từ điển tiếng Anh.

Giải tỏa áp lực hiệu quả

"Bản thân là một nhà ngôn ngữ học, tôi thích ý tưởng diễn đạt toàn bộ khái niệm 'không làm gì cả' trong một từ ngắn gọn và dễ phát âm", nhà báo kiêm nhà văn Olga Mecking - tác giả cuốn Niksen: Embracing the Dutch Art of Doing Nothing (Tạm dịch: Niksen: Nắm bắt nghệ thuật không làm gì của người Hà Lan) - chia sẻ với BBC.

Trong cuốn sách nói trên, tác giả Olga Meckingi định nghĩa Niksen là “không làm gì mà không có mục đích” - vì vậy đừng lướt Facebook hay thiền định. "Trong khi chánh niệm đề cập đến việc hiện diện trong khoảnh khắc, thì niksen chú trọng hơn đến việc sắp xếp thời gian để tâm trí bạn lang thang đến bất cứ nơi nào nó muốn. Và khi chúng ta đang dần hồi phục sau đại dịch, điều quan trọng là phải suy nghĩ lại về cách chúng ta làm việc và sử dụng thời gian", bà Olga Meckingi giải thích.

Về mặt ngôn ngữ học, niksen (không làm gì cả) là một động từ được tạo ra từ “niks”, có nghĩa là “không có gì”.

Áp lực cuộc sống đè nặng chồng chất lên con người trên thế giới việc giải tỏa căng thẳng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Ảnh: iStock.

“Nó theo đúng kiểu tạo động từ từ danh từ trong tiếng Hà Lan: từ 'voetbal' (bóng đá) đến voetballen (chơi bóng đá), từ 'internet' đến internetten, từ 'whatsapp' đến whatsappen,... Tôi cho rằng đây là điều đặc thù ở Hà Lan”, bà Monique Flecken nói với BBC.

Flecken là nhà tâm lý học tại Đại học Amsterdam, chuyên nghiên cứu cách ngôn ngữ chúng ta nói ảnh hưởng đến cách nhìn thế giới. Về cơ bản, việc nói “Niksen” thay vì “không làm gì” sẽ đỡ tốn công hơn nhiều.

“Người Hà Lan là những người thực tế, trực diện và ngôn ngữ của họ phản ánh điều đó”, bà Flecken nói.

Ở Hà Lan, từ này có thể được dùng theo nhiều cách khác nhau, cả tích cực và tiêu cực.

Bà Flecken giải thích thêm: “Cha mẹ có thể nói với con ‘Zit je weer te niksen?’ (Con không làm gì nữa à?). Và tôi cũng sẽ nói 'lekker niksen' - có nghĩa là ‘sự ở không ngon lành', khi nói về một buổi tối hạnh phúc không có bất kỳ nhiệm vụ hay công việc nào.

Đối với Thijs Launpach, nhà tâm lý học, diễn giả TEDx và là tác giả của cuốn sách Crazy Busy: Staying Sane in a Stressful World, Niksen có nghĩa là “không làm gì cả hoặc thả mình vào một thú vui gì đó để tận hưởng thời gian của riêng bản thân. Ông cho rằng Niksen không hẳn là không làm gì cả mà là làm càng ít càng tốt, đồng thời chỉ ra rằng điều này chủ yếu áp dụng cho những người cao tuổi có nhiều thời gian rảnh rỗi hơn. Mặt khác, các thế hệ trẻ đang căng thẳng hơn bao giờ hết - ngay cả ở Hà Lan, một quốc gia có truyền thống được đề cao vì sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Có rất nhiều lý do cho điều đó. “Cuộc sống và công việc của chúng ta ngày càng phức tạp. Chúng ta có xu hướng dành nhiều thời gian với máy tính. Con người đang chịu nhiều áp lực để trở thành phiên bản tốt nhất của bản thân, có thể là trong công việc hoặc kỳ vọng của cha mẹ [hoặc] từ mạng xã hội. Chúng ta phải chịu quá nhiều áp lực”, ông Launspach nói.

Vì sao người Hà Lan luôn nhìn thẳng vào vấn đề

Tất nhiên, một số căng thẳng có thể tốt, như giáo sư tâm lý học Bernet Elzinga của Đại học Leiden chỉ ra. “Không nhất thiết là xấu khi rơi vào trạng thái căng thẳng trong một khoảnh khắc, nơi bạn thực sự chú tâm và tập trung. Vấn đề là khi điều này vượt khỏi tầm kiểm soát”, cô nói.

Thế nhưng Niksen có thể giúp giải quyết vấn đề đó. “Khi bạn không làm gì cả, bạn kết nối với mạng chế độ mặc định của mình. Và mạng lưới đó chịu trách nhiệm cho sự lang thang trí óc và suy ngẫm”, giáo sư Elzinga giải thích.

Điều nghịch lý là Niksen cũng có thể giúp chúng ta làm việc hiệu quả hơn, đơn giản vì thời gian nghỉ giải lao cho phép bộ não của chúng ta được nghỉ ngơi và trở lại tập trung tốt hơn cũng như duy trì sự chú ý lâu dài. Đây có lẽ là lý do tại sao, trong khi người Hà Lan không làm việc nhiều giờ, họ có xu hướng làm việc rất hiệu quả. Làm việc ngoài giờ không được khuyến khích do thái độ “cứ bình thường thôi, thế là đủ điên rồi” phổ biến ở Hà Lan.

Những địa điểm thân thiện với Niksen ở Hà Lan

- Các bãi biển là nơi tuyệt vời cho niksen: Ở The Hague, hãy đến Kijkduin hoặc Scheveningen. Gần Amsterdam có Castricum và Zandvoort.

- Cồn cát: Gần Rotterdam là Voornes Duin, một khu vực cồn cát tuyệt vời với những con đường mòn đi bộ đường dài và đi xe đạp cũng như nhiều băng ghế để ngồi.

- Công viên: Ở Rotterdam, Kralingse Bos mang đến những cơ hội tuyệt vời cho Niksen.

Và Niksen dường như đã khẳng định được hiệu quả: Người Hà Lan là một dân tộc sáng tạo. Chỉ cần nghĩ tới tất cả họa sĩ nổi tiếng như Rembrandt, Vermeer hay Escher, cũng như các giải pháp sáng tạo mà người Hà Lan đã tìm ra để chống lại mối đe dọa của nước dâng, chẳng hạn như những con đập khổng lồ và những ngôi nhà nổi.

Người Hà Lan cũng thích tận hưởng cuộc sống, thể hiện qua từ lekker. Từ này có nghĩa là "ngon" nhưng có thể được dùng để chỉ bất cứ thứ gì tốt đẹp và dễ chịu, chẳng hạn như lekker warm (sự ấm áp ngon lành), lekker slapen (ngủ ngon), và tất nhiên, lekker niksen (không làm gì cả ngon lành)".

Điều nghịch lý là Niksen cũng có thể giúp chúng ta làm việc hiệu quả hơn. Ảnh: Unsplash.

Người dân địa phương thích dành thời gian cho những hoạt động tích cực, chẳng hạn như đạp xe hoặc đi bộ đường dài, để có thời gian giải tỏa tâm trí. Và mỗi khi Mặt Trời ló dạng, người Hà Lan tìm đến các quán cà phê và sân thượng, ngay cả trong mùa đông. Đó là những nơi hoàn hảo để Niksen.

Tuy nhiên, ông Launpach không phải là người thích coi việc không làm gì như một biện pháp ngăn ngừa căng thẳng. “Tôi hơi nghi ngờ ý kiến cho rằng bạn nên tạo một vùng đệm giữa bản thân và căng thẳng. Tôi không biết liệu điều đó có khả thi trong cách chúng ta sống và làm việc hiện nay hay không”, ông nói.

Bà Elzinga cho rằng tốt hơn hết là bạn nên thực hiện một số loại hoạt động thể chất để giúp bản thân phân tâm khỏi những lo lắng hàng ngày, tốt nhất là trong tự nhiên. Và ở Hà Lan, con người có cách để kết hợp tất cả điều đó - niksen, thiên nhiên và hành động.

Mặc dù đất nước này không được biết đến nhiều về tài nguyên thiên nhiên, người Hà Lan đánh giá cao những khu vực tự nhiên ít ỏi mà họ có. Nhiều khu cồn cát là một phần của mạng lưới rộng lớn các tuyến đường đi bộ đường dài và đi xe đạp trải khắp đất nước. Ngay cả ở các thành phố lớn như Rotterdam, Hague hay Amsterdam, cư dân luôn có thể tìm được những đường mòn ở gần.

Khi hợp tác với hệ thống Đường sắt Hà Lan, Wandelnet - một quỹ chuyên tạo và duy trì các tuyến đường đi bộ đường dài - đã tạo ra NS Wandelingen, một hệ thống các tuyến đường đi bộ đường dài dễ dàng tiếp cận bằng tàu hỏa hoặc các phương tiện giao thông công cộng khác. Chúng có chiều dài từ 7-22 km, tạo nên lựa chọn hoàn hảo cho chuyến đi trong ngày. Và những băng ghế trên đường đi cũng là một nơi lý tưởng để thư giãn.

Ngoài ra, người dân cũng được tạo điều kiện rảnh rỗi hơn khi Hà Lan là một quốc gia có hệ thống phúc lợi tốt, và trong khi mọi người có xu hướng làm việc chăm chỉ, họ cũng có nhiều ngày nghỉ.

“Có một hệ thống hỗ trợ xã hội tốt, mức độ căng thẳng thấp hơn liên quan đến cảm giác an toàn và cân bằng”, bà Elzinga nói.

Và với mọi thứ đang diễn ra trên thế giới việc giải tỏa căng thẳng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.